Hoe heeft het tot een Woonprotest kunnen komen? ELLE praat je bij over de huizencrisis

Vijf vragen en antwoorden over de situatie rondom de woningmarkt in Nederland.

De woningcrisis treft steeds meer Nederlanders, zeker jonge mensen. Daarom wordt er op zondag 12 september een grootschalig Woonprotest georganiseerd: de koek is op, zegt de organisatie. Vraag blijft: waarom ís er überhaupt zo’n gigantisch tekort aan woningen, en moet je een dikke portemonnee hebben om enigszins in aanmerking te komen?

ELLE legt het in een vogelvlucht aan je uit in vijf vragen.

Waarom wordt het Woonprotest georganiseerd?

De organisatie ziet meerdere problemen: hoge huurprijzen, een enorm tekort aan sociale huurwoningen en een buitensporige stijging van de huren in de vrije sector. De politiek heeft dat probleem veroorzaakt, zo stellen zij. Zo krijgen huiseigenaren teveel fiscale voordelen, worden buitenlandse beleggers opgeroepen om te investeren in Nederlandse huurwoningen, en is Nederland het enige land ter wereld met een extra belasting voor sociale huurwoningen (de verhuurdersheffing).

Bestaat dat wel in Nederland: woningnood?

Absoluut: de afgelopen tien jaar is het aantal daklozen grofweg verdubbeld, tot zo’n veertigduizend. Kijk alleen al naar het recente nieuws rondom studenten in Groningen, die dakloos aan hun collegejaar zijn begonnen. En dan hebben we het nog niet eens over talloze jongeren die nog bij hun ouders wonen, terwijl ze het liefst op eigen benen willen staan. Volgens een rapport uit 2020 staan er in het hele land nu 331.000 woningen te weinig, en dat tekort zal de komende jaren alleen maar verder oplopen.

Hoe heeft dat tekort kunnen ontstaan?

Daar is, zoals wel vaker het geval is bij een crisis, niet één reden voor aan te wijzen. Volgens sommigen deskundigen heeft het bijvoorbeeld te maken met het neoliberale beleid van de overheid, met (te) weinig betrokkenheid. In de vorige eeuw was die betrokkenheid er wél, door onder meer het bouwen van groeikernen en vinexwijken, en werd alles minder op ‘de markt’ geschoven.

Maar de crisis van 2008 kent ook nog steeds een nasleep: de bouw loopt sindsdien sterk terug, er zijn nog steeds minder bouwvakkers dan voorheen. En doordat woningcorporaties sinds 2013 verhuurdersheffing moeten betalen (een extra belasting die ze 1,7 miljard per jaar kost), kunnen ze minder investeren in nieuwbouw.

Als we meer gaan bouwen, is het dan opgelost?

Daar zijn de meningen over verdeeld, maar zo zwart-wit ligt het probleem in ieder geval niet. Zo legt hoogleraar Dirk Schoenmaker aan de Groene Amsterdammer uit dat het geen eerlijke, langetermijnoplossing is. Wat extra huizen bouwen kan nooit kwaad, stelt hij, maar een ‘overvloed aan geld’ is in Nederland het echte probleem. Huizen zijn beleggingsproducten geworden, deels door het gunstige klimaat dat daarvoor heerst, waardoor een koophuis buiten het bereik valt van de gemiddelde Nederlander.

Volgens Schoenmaker zou de leenruimte ingeperkt moeten worden tot negentig procent (dat is nu honderd), en moet de ‘jubelton’ geschrapt worden (een belastingvrije schenking die ouders eenmalig aan hun kinderen mogen doen). Ook pleit hij voor grenzen aan de maximale huurprijs, en moet de overdrachtsbelasting weer hoger worden.

Waarom treft de woningcrisis juist jonge mensen?

Ouderen hebben in het verleden voor minder geld een eerste woning kunnen kopen: iedere keer dat ze daarna gingen verhuizen, staken ze een prijsstijging van hun vorige huis in hun zak. Omdat huizenprijzen de laatste jaren alleen maar blijven stijgen (zelfs tijdens de crisis in 2020 werden huizen 6 procent duurder) komen voornamelijk jonge mensen met een steeds hogere hypotheekschuld te zitten.

Econoom Rens van Tilburg legt het duidelijk uit aan De Correspondent:

‘De woningmarkt heeft de afgelopen decennia gefungeerd als een grote machine van vermogensoverdracht tussen generaties. Oftewel: jonge huizenkopers maakten grote bedragen over naar de ouderen van wie ze hun huis kochten.’

Er tekent zich daardoor, kortom, steeds duidelijker een tweedeling tussen generaties af.